Đức bà Vương mẫu Margaret Beaufort

Khi Trận Bosworth diễn ra, Thomas Stanley tuy sát cánh cùng Vua Richard trong cuộc bình định Công tước Buckingham, nhưng lại không đáp lại lời kêu gọi của Vua Richard trong trận chiến sinh tử này. Khi trận chiến kết thúc, chính Stanley đã lấy vương miện của Vua Richard đặt lên đầu con trai của Margaret, Henry Tudor, trở thành Henry VII của Anh, và Vua Henry sau đó đã phong cho cha dượng làm Bá tước Derby. Phu nhân Margaret lúc này được biết đến là [Bá tước phu nhân Richmond và Derby], và bà cũng được hưởng danh hiệu [Lady Companion] trong hàng Huy hiệu cấp Garter (Order of the Garter)[15].

Henry VII nước Anh, con trai của Margaret Beaufort.

Với địa vị là mẹ của nhà vua, phu nhân Margaret được tôn kính gọi là 「My Lady the King's Mother」, có thể được hiểu theo tiếng Việt thành 「"Đức bà Vương mẫu"」 hay 「"Đức bà, Thân mẫu của nhà Vua"」. Thế nhưng bà không bao giờ có thể được xưng tụng thành Thái hậu. Điều này là bắt buộc ở triều đình Châu Âu và cũng là điểm khác biệt lớn đối với Đông Á.

Theo quy định trình tự tước hiệu Châu Âu, vốn coi trọng dựa trên hôn nhân, trừ phi là Vương hậu của một vị Quốc vương trước đó, thì không ai có thể được gọi là Vương thái hậu (Dowager Queen hay Queen Dowager hoặc Queen Mother), cho dù là mẹ ruột của nhà vua. Vào lúc này, Elizabeth Woodville là Vương hậu của Vua Edward IV, cho nên trong triều đình lúc ấy người được gọi là Thái hậu chính là Elizabeth Woodville, dù thực tế rằng Elizabeth chỉ là mẹ vợ của Vua Henry. Phu nhân Margaret, lúc này có tước hiệu vừa sau Elizabeth Woodville, vừa sau con dâu là Elizabeth xứ York, nhưng bà vẫn nhận được sự tôn trọng hơn bất kỳ phụ nữ quý tộc nào khác. Tuy nhiên từ năm 1487, Thái hậu Elizabeth đã vì lý do an dưỡng mà chuyển khỏi triều đình Tudor, nhiều nhà sử học tin rằng đây là động thái của Vua Henry nhằm bảo vệ và khuếch trương địa vị của mẹ mình[16]. Bởi vì không có được danh hiệu tương xứng, phu nhân Margaret chắc chắn phải xếp sau hay thậm chí là hành lễ với con dâu bà, Vương hậu Elizabeth. Dẫu vậy, nhà Vua Henry cũng cố gắng để mẹ mình ở trên tất cả các quý phu nhân khác trong triều đình, chỉ dưới một mình Elizabeth. Theo sự chỉ định của Vua Henry, trang phục mà bà mặc đều có chất liệu y hệt của Vương hậu, và bà chỉ phải đứng sau nửa bậc so với Vương hậu trong những dịp lễ công khai.

Trong thư từ của mình, khi ký tên, Margaret đã ký ["M. Richmond"] từ những năm 1460, nhưng từ năm 1499 lại chuyển thành [Margaret R.], trong đó "R" có lẽ là viết tắt của "Regina", tức "Queen" để biểu thị và phóng đại hóa địa vị của bà, kèm theo dòng chữ Latinh là ["et mater Henrici septimi regis Angliæ et Hiberniæ"], có nghĩa 「"và là mẹ của Henry VII, Quốc vương nước Anh và Ireland"」.

Vấn đề về tầm ảnh hưởng của Margaret lên triều đình Henry VII cho đến nay vẫn có tranh cãi. Ngoài mặt, Margaret nổi tiếng vì lòng mộ đạo và bận rộn trong các công tác từ thiện và xây dựng trường học - những việc gây dựng danh tiếng chủ yếu cho cuộc đời bà[17] - một mặt bà cũng được ghi nhận có ảnh hưởng nhất định với Vua Henry, thậm chí có phần vượt trên Elizabeth xứ York. Căn cứ ghi nhận về viên công sứ người Tây Ban Nha là Pedro de Ayala khi ông đến triều đình Henry VII những năm 1498, đã ghi lại:「"Quốc vương bị ảnh hưởng rất nhiều bởi mẹ ông, sức ảnh hưởng của bà ta cũng đến với các cận thần của ông, từ những vấn đề lớn và vấn đề cá nhân của Quốc vương"」. Những năm đầu trị vì của Henry VII, Margaret luôn đi cùng nhà Vua và Vương hậu trong các chuyến công du khắp vương quốc[18]. Và mặc cho nhiều ý kiến sức ảnh hưởng của Margaret lên triều đình Tudor thời gian này là "lòng biết ơn" của Henry VII với mẹ mình và Margaret có vẻ bị động[19], thì Gristwood chỉ ra rằng Margaret có sự chủ động trong việc củng cố địa vị của bản thân trong triều đình mới của con trai mình[20]:

Huy hiệu "Bá tước phu nhân xứ Richmond" của Margaret Beaufort.

A place had to be created for the sort of "King's mother" Margaret was determined to be. Perhaps if Margaret had become a Queen, a role that she clearly felt Fortune had denied her, she would not have felt the need to press for her rights quite so stridently...

.

"Một chỗ phải được thiết lập để chuẩn bị dành cho Đức bà Vương mẫu, Margaret, một đặc quyền vốn phải thuộc về bà. Có lẽ nếu Margaret có cơ hội thành Vương hậu, một vị trí mà bà cho rằng may mắn đã từ chối bà, thì hẳn bà đã không cần phải rình rang khẳng định địa vị của mình như vậy"...

— Trang 258, Blood Sisters: The Women Behind the Wars of the Roses của Sarah Gristwood (2013)

Về sau, khoảng năm 1499, qua sự đồng ý của Thomas Stanley, Margaret đã thề một 「"Lời thề trinh nguyên"; Vow of Chastity」 dưới sự chứng kiến của Richard FitzJames, Giám mục của London. Thề nguyện một lời thề trinh nguyên ngay khi còn giữ hôn nhân là một hành động rất hiếm vào lúc ấy, dù không phải chưa có tiền lệ, do đó Margaret liền tách khỏi Stanley mà về sống tại Collyweston, Northamptonshire (gần Stamford), thế nhưng Stanley vẫn duy trì thời gian đến thăm bà và được bà dành một căn phòng cố định. Vì việc bà dời về trụ sở riêng tại Collyweston, Margaret cũng được ủy nhiệm cai trò tư pháp của miền Trung du và phía Bắc nước Anh[21]. Bà tiếp tục có vai trò lớn trong gia đình Henry VII khi chủ trì các loại nghi lễ rửa tội và có ảnh hưởng trong việc giáo dục các Vương tử và Vương nữ. Và mặc dù thường được mô tả đối nghịch với con dâu Elizabeth, Margaret trên thực tế cùng con dâu mình chủ trì các sắp xếp hôn nhân của con cháu họ, đặc biệt là việc cố gắng không để Margaret Tudor phải gả đi cho vị Quốc vương già của Vương quốc Scotland. Về khía cạnh này, như Gristwood đề cập, bà có vai trò rõ ràng trong việc cố gắng không để đứa cháu cùng tên phải chịu số phận như của mình[22].

Sau khi Vương hậu Elizabeth rồi Arthur, Thân vương xứ Wales lần lượt qua đời, Margaret giữ vai trò "Đệ nhất Đức bà" tại triều đình, cũng từ đó nhúng tay vào việc sắp xếp tốt vị trí Trữ quân cho người cháu còn lại, Henry, bằng cách thăng chức cho các cận thần tùy hầu của Henry[23].

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Margaret Beaufort http://www.guide2womenleaders.com/womeninpower/Wom... http://www.margaretbeaufort.com/LMB/Welcome.html http://www.newadvent.org/cathen/02376a.htm http://www.projectcontinua.org/margaret-beaufort/ http://tudorhistory.org/secondary/beaufort/content... http://www.westminster-abbey.org/our-history/peopl... http://www.westminster-abbey.org/our-history/royal... http://www.christs.cam.ac.uk/college-life/history-... http://www.joh.cam.ac.uk/college-history http://www.lmh.ox.ac.uk/about-lmh/history-and-arch...